اختراع جایگاه بالایی در جامعه دارد و فرد مخترع محترم شمرده می‌شود. اختراع یک دارایی فکری است که در تملک مخترع آن قرار دارد. اختراع از جمله با ارزش‌ترین اموال فکری در سراسر جهان به شمار می‌رود. فروش اختراع و نقل و انتقال آن به دلیل ارزش بالای آن شرایط ویژه و خاص خودش را دارد. اموالی که مفید بوده و مورد استفاده قرار بگیرند دارای ارزش اقتصادی هستند و معمولأ مورد رقابت قرار می‌گیرند. کسی که قصد به دست آوردن اختراع و کسب امتیاز آن را دارد، باید مورد معامله را شناخته و نحوه‌ی ارزش گذاری آن را بداند. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که یک اختراع چگونه قیمت گذاری می‌شود و شرایط فروش و واگذاری آن به چه صورت خواهد بود.
روش قیمت گذاری برای فروش اختراع
روش‌ها و معیارهای گوناگونی برای قیمت گذاری یک اختراع وجود دارد.
اولین و مهم‌ترین معیار مربوط به کارایی اختراع است.
اختراعاتی مربوط به حوزه‌های صنعت و دارو باشند نسبت به سایر اختراعات قیمت بالاتری دارند.
دلیل این قیمت بالاتر کارایی بیشتر این گونه اختراعات است.
معیار دوم مدت زمانی است که از اعتبار گواهینامه ثبت اختراع باقی مانده است.
سومین معیار قابل توجه این است که آیا آن اختراع تجاری سازی شده است یا خیر؟
در صورت تجاری سازی شدن چه بهره برداری‌هایی از آن اختراع انجام گرفته است.
مجوزهای بهره برداری یک اختراع ربر روی قیمت گذاری اختراع اثر دارد. خصوصأ این مورد که آیا مجوز بهره برداری آن اختراع به کشورهای دیگر نیز داده شده است یا صرفأ در ایران می‌شود به صورت کالا و خدماتی مورد استفاده قرار بگیرد.
کاربردهای خدمات فروش اختراع
فروش یا تجاری سازی اختراع ایجاد یک بستر برای تأمین نیازهای مالی مخترع است.
بر طبق فرآیند تجاری سازی نوع آوری، خدمات زیر در راستای تجاری شدن اختراع ارائه می‌شوند:
1. ارزش‌یابی اختراع
اویلن مورد ارزش‌یابی یک اختراع است.
یک اختراع باید از جمبه‌های زیر مورد ارزش‌یابی قرار بگیرد:
• بررسی هدف اختراع
• بررسی میزان استقبال از اختراع
• بررسی میزان سهم اختراع از بازار
• بررسی گروه‌های مصرف کننده اختراع
• بررسی مزیت‌هایی که استفاده از اختراع برای مصرف کنندگان دارد.
• بررسی سیر فروش و چرخه حیات اختراع در بازار
• بررسی روند فروش اختراع در آینده
• بررسی ساخت یا تولید اختراع از نظر فنی
• بررسی میزان نیازی که مصرف کنندگان نسبت به اختراع دارند.
• بررسی رفتار رقبا بعد از عرضه کالا در بازار
• بررسی میزان سود دهی اختراع بعد از ورود به بازار
2. توسعه و بررسی کاربرد اختراع
خدماتی که در این بخش ارائه می‌شوند به شرح زیر هستند:
• بررسی بازار هدف اختراع و حصوصیات آن
• بررسی رفتار و عکس العمل مصرف کننده بعد از عرضه اختراع
• بررسی نیازهای مصرف کنندگان
• بررسی چگونه تولید کردن اختراع با کمترین هزینه برای رسیدن به بیشترین بازده
• توسعه حق مالکیت فکری اختراع با ثبت خارجی و بین‌المللی اختراع یا طرح صنعتی
3. تحلیل تجاری اختراع
این تحلیل بر اساس آمار موجود است و خدمات زیر را در بر دارد:
• بررسی مقدار تولید اختراع در مرحله‌ی نخست
• بررسی نقطه‌ی سر به سر تولید ( نقطه‌ای که میزان سود به دست آمده از فروش تعداد معینی از اختراع به اندازه‌ی هزینه‌ی ابتدایی خرج شده برای تولید اختراع است. )
• بررسی سود آوری تقریبی در مرحله‌ی اول
4. بازار سنجی برای فروش اختراع
در این بخش، مدل فیزیکی از اختراع تولید می‌شود.
این تولید اولیه به دلیل رفع نقطه ضعف‌های احتمالی است.
نمونه‌ی اولیه اختراع می‌تواند در کشورهایی که پایبند به قوانین کپی رایت هستند، به نمایش در بیاید.
بعد از این نمایش مشتریان می‌توانند نظرات خود را بیان کنند.
در صورت امکان تغییراتی بر اساس این نظرات اعمال می‌شود و بعد از آن چند نمونه از اختراع وارد بازار می‌شود.
5. بررسی جنبه‌های فنی و اجرایی اختراع
• تعیین منبع تأمین مالی
این منبع می‌تواند به صورت سرمایه‌گذاری، وام، سرمایه‌گذاری شخصی و یا مشارکت باشد.
• ایجاد بنگاه اقتصادی و دریافت مجوزهای لازم
• برآورد هزینه موارد و ابزار تبلیغی برای معرفی اختراع
• برنامه ریزی امور مربوط به اختراع
• برآورد اعتبار مورد نیاز جهت تجاری سازی اختراع
• برنامه ریزی گروه مورد نیاز برای تولید و عرضه‌ی محصول
6. تجاری شدن
در نهایت زمان تجاری سازی محصول فرا رسیده است.
خدمات زیر در این دسته قرار دارند:
• ایجاد شبکه‌های توزیع و عرضه‌ی اختراع
• برقراری ارتباط با فروشگاه‌های زنجیره‌ای
• برقراری ارتباط با توزیع کنندگان عمده
• برقراری ارتباط با توزیع کنندگان خرده
• واگذاری نمایندگی‌های توزیع و فروش
• ایجاد فروشگاه‌های اختصاصی
• ایجاد یک برنامه ریزی تبلیغاتی کارآمد برای معرفی اختراع
• راه‌اندازی خط تولید و فروش در عرصه بین‌المللی
• ورود به بازارهای خارجی و ایجاد شبکه‌های فروش بین‌المللی و صادرات
خرید و فروش اختراع برای معافیت از سربازی
ییکی از دغدغه‌های اساسی مردان جوان، سربازی است.
افرادی که در کارهای پژوهشی هستند به فکر خرید اختراع برای معافیت از سربازی می‌افتند.
باید بدانید این درست است که مخترع از سربازی معاف می‌شود ولی این امکان وجود ندارد که شما بتوانید با خرید یک اختراع به معافیت از سربازی برسید.
قوانین خرید و فروش اختراع
1. فروش مالکیت:
بر طبق قانون خرید و فروش مالکیت اختراع، توافقات بین دو طرف این معامله کاملأ اختیاری است و هیچ سازمانی در این زمینه دخالت نمی‌کند.
این خرید و فروش در هر مرحله‌ای امکان پذیر است و ساز و کار قانونی آن از طریق اداره ثبت اختراع و دفتر اسناد رسمی میسر می‌شود.
2. فروش مخترع:
در این روش فروش، مخترع با دریافت مبلغی پول، نام شخص دیگری را به جای نام خودش به عنوان مخترع معرفی می‌کند.
با اینکه این کار غیر اخلاقی است ولی هیچ قانون مستقیمی برای مقابله با آن وجود ندارد و این کار تخلف محسوب نمی‌شود.
3. افزودن مخترع:
از نظر قانونی وجود یک تیم مخترع منعی ندارد.
ولی افزودن نام مخترع فقط تا پیش از صدور گواهینامه ثبت اختراع و از طریق ثبت تغییرات امکان پذیر است.
بعد از صدور گواهی و انتشار آگهی این امر ناممکن خواهد بود.
همین طور در صورت یک اختراع گروهی، یکی از مخترعین می‌تواند تا صد درصد حق اختراع را از سایر هم گروهی‌های خود خریداری کند و این کار منع قانونی ندارد.
4. افشای اختراع:
در ایران افشای اختراع تا 6 ماه پیش از ثبت اظهارنامه بلامانع است ولی توصیه می‌شود تا زمان ثبت اظهارنامه صبر شود.
بعد از ثبت اظهارنامه چه در ایران و چه در سطح بین الملل، افشای اختراعات منعی ندارد.
مالک اختراع کیست؟
اختراع همواره به مخترع و یا مخترعین تعلق دارد.
این فرد یا افراد صاحب امتیاز اختراع می‌باشند و مالک حقیقی آن هستند.
اما این امر نیز ممکن است که شخص دیگری سهمی در مالکیت اختراع دارا باشد.
بر فرض مثال در ایران شرکت‌های دانش بنیان یا دانشگاه‌ها دارای امتیاز می‌باشند و مالک هستند.
مخترع هیچ گاه نمی‌تواند شخص حقوقی باشد اما مالک می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
حقوق مادی ناشی از اختراع برای فروش اختراع
منظور از حقوق مادی یک اختراع تمامی موارد مربوط به بهره برداری و تولید اختراع توسط مالک آن و دارنده گواهی ثبت اختراع هستند.
این موارد در اداره مالکیت فکری قانوناً به ثبت رسیده‌اند.
در قانون اختراع ایران تمامی حقوق اختراع ثبت شده برای مالک آن است .
در قوانین مربوط به اختراع که تصویب نیز شده است حق ناشی از ثبت اختراع قابلیت انتقال به غیر را داشته و در زمان فوت دارنده آن می‌توان آن را به وراث وی واگذار کرد.
در بندهای دیگر همین قانون اشاره شده که اگر اختراع ثبت شده در قالب قرارداد یا استخدام انجام شده باشد، حق انحصاری آن اختراع برای کارفرما خواهد بود مگر اینکه خلاف این موضوع در قرارداد ذکر شده باشد.
حقوق مادی یک اختراع در واقع مجوز بهره برداری و عقد قرارداد و عرضه آن را به دارنده آن می‌دهد و بنابراین شخص دیگری حق بهره برداری بدون اخذ مجوز از وی را نخواهد داشت.
چگونگی فروش اختراع
1. جمع آوري اطلاعات
• بازار هدف را بشناسید.
• تمام مراحل قانونی را به خوبی طی کنید.
• به توليد بينديشيد.
2. براي يك سمينار حرفه‌اي آماده شويد
مواردی که باید در این سمینار مطرح شوند:
• چالش يا نيازي كه ايده شما آن را برآورده مي‌كند.
• قابليت‌ها و مزاياي محصول شما
• بازار محصول شما
• وضعيت قانوني اختراع شما ( از قبيل حق امتياز، كپي رايت و نام تجاري)
3. هدف خود را دقيقا مشخص نماييد
مشخصش کنید به چه کسی یا چه شرکتی قصد دارید اختراعتان را بفروشید.
4. اهداف را درجه بندي كنيد
• مقياس شرکت
• موقعيت جغرافيايي
• خط توليد مشابه
• سياست و مشي شركت
• سابقه شرکت
5. ايده خود را بفروشيد
• پيش پرداخت
• حق امتياز
• حداقل سالانه
• حق توليد انحصاري
مراحل انتقال پس از فروش اختراع
برای انتقال اختراع دو روش زیر وجود دارد:
1. برای انتقال سهم ورقه اختراع خود به فرد دوم باید به یکی از دفاتر رسمی دادگستری مراجعه کنید.
در آنجا با تنظیم مستنداتی توافقات خود را برای انتقال اعلام می‌کنید.
در مرحله بعد از آن باید این مستندات به همراه مدارک خریدار و انتقال دهنده و برخی دیگر از مستندات به اداره مالکیت معنوی ارسال تا انتقال سهم ورقه اختراع به فرد دیگر انجام شود.
در این مرحله حتمأ باید موضوع انتقال در روزنامه رسمی و یک روزنامه کثیر الانتشار به چاپ برسد.
بعد از این مرحله طبق توافق صورت گرفته خریدار می‌تواند از تمامی حقوقی توافق شده بهره مند شود.
2. انتقال ورقه سهام استفاده از تخصص مؤسسات حقوقی معتبر است.
این مؤسسات با توجه به اشرافی که بر موضوعات حقوقی دارند در تنظیم مستندات و حتی قیمت و ارزش گذاری ورقه‌های اختراع و تعیین شرایط و حدود و اختیارات توانایی‌هایی دارند که طبیعتأ در اختیار خود افراد حقیقی نیست .